Het geheugen trainen met muziek

Uit onderzoek blijkt, dat muziek connecties maakt tussen verschillende delen van de hersenen en dat het leren bevordert. Muziektherapie is gericht op contact maken en communicatie stimuleren in alle facetten” zegt Juul van den Hombergh.

Sinds 2017 is Juul van den Hombergh als ZZP-behandelaar Ondersteunde Communicatie (OC) verbonden aan Stichting Milo. Zij is een muziektherapeute die veel ervaring heeft met kinderen met communicatief meervoudige beperkingen (CMB). De manier waarop Milo het kind en zijn mogelijkheden centraal stelt, spreekt Juul erg aan. “Bij Milo wordt vanuit het kind gekeken: waar kun je het kind raken, waarmee kun je het kind iets laten beleven dat van binnen uit, vanuit het kind zelf komt.”  

Juul is ook enthousiast over het werken in multidisciplinaire teams: “Gezamenlijk stemmen we onze activiteiten af om zo goed mogelijk aan te sluiten bij de ontwikkelingsfase van het kind. Zo worden er geen fases overgeslagen. Dat spreekt me erg aan, dat we bij Milo echt alles bekijken. En de aandacht voor de overdracht naar ouders vind ik belangrijk, want daar heeft het kind het meeste profijt van.”

“Door allerlei onderzoeken wordt muziektherapie een evidence-based behandelmethode”

Het vermogen om te communiceren ligt besloten in kerndomeinen in ons brein. Erik Scherder, hoogleraar klinische neuropsychologie heeft zich verdiept in het effect van muziek op de hersenen. Wie heeft hem niet gezien in een praatprogramma op de televisie waarin hij op een energieke manier uitlegt hoe ons brein werkt. Juul: “Voor de muziektherapie is het geweldig dat er zo veel onderzoek wordt gedaan. Daardoor wordt muziektherapie een evidence-based behandelmethode waar ook zorgverzekeraars en behandelaars enthousiast over worden.”

“In de brabbelperiode worden de eerste stapjes gezet om te leren communiceren”

Uit onderzoek blijkt dat een baby in de baarmoeder al muziek kan waarnemen. “Rond de 9 maanden gaan baby’s volwassen spraak pas interessant vinden en bij 12 maanden krijgen ze aandacht voor specifieke woorden. In de eerste maanden na de geboorte, in de brabbelperiode, lijken ze vooral naar klanken te luisteren. Brabbelen is eigenlijk een muzikale taal. Het is een communicatiemiddel op zich, zolang de gesproken taal ontbreekt. Met brabbelen wordt vooral emotionele informatie gecommuniceerd, melodie en ritme zijn hierin essentieel.”

Met muziektherapie kunnen verschillen doelen worden nagestreefd. In de behandeltrajecten van Milo wordt Juul vooral betrokken als kinderen in de preverbale fase zitten en een ontwikkelingsleeftijd hebben van 0 tot 18 maanden qua taalontwikkeling. Het leervermogen om te kunnen communiceren wordt ontwikkeld in deze fase. “In deze fase komt taal minder binnen of wordt taal niet begrepen. Het leren lopen van een baby begint met zitten en kruipen. Zo moet je ook allerlei stapjes zetten om te leren communiceren waarbij brabbelen een eerste stap is.”

“Als je je lijf goed voelt, stimuleert dit de alertheid”

Belangrijke aandachtspunten bij kinderen met CMB zijn het kunnen richten en vasthouden van de aandacht, het kunnen imiteren, het gericht nadoen, beurtwissel, oogcontact en joint attention (het delen, volgen en richten van aandacht op een persoon, gebeurtenis of voorwerp). “Als muziektherapeute probeer ik dat te bereiken door klanken uit te lokken en bij toerbeurt klanken te maken. Dat maak ik breder door te zingen, door instrumenten in te zetten en dat te combineren met bewegen. Bijvoorbeeld ‘Slaap kindje slaap’ zingen en terwijl je zingt, wieg je het kind in je armen of bij een groter kind ga ik achter het kind zitten en maak samen met het kind bewegingen die bij het liedje passen.“

Veelal heeft een sessie een vaste structuur met een begin in de vorm van een warming up - bijvoorbeeld klappen en stampen - en een eindlied. “De alertheid wordt zoveel mogelijk in balans gebracht. De keuze van het aanbod wordt afgestemd op de alertheid van het kind: moet dat juist gestimuleerd of gedempt worden. En voelt het kind z’n lijf goed, want dit stimuleert de alertheid”

“Muziek is structuur, ritme en melodie. Daarom is muziek een goed middel om het geheugen te trainen”

Alle informatie van actieve denkprocessen komt binnen in het werkgeheugen. Dit is de tijdelijke opslagplaats. Door trainen kan het werkgeheugen vergroot worden. Er worden dan verbanden gelegd tussen zaken. Deze worden vervolgens opgeslagen in het lange termijn geheugen.

“Voorspelbare, gestructureerde informatie, wordt makkelijker opgeslagen en het waarnemen van ritme kan aandachtsprocessen trainen. Dit heb je nodig voor het verwerken van en betekenis geven aan informatie. Er wordt betekenis gegeven aan spraakklank en geluid en het vasthouden hiervan. Ritme helpt het leren herkennen en begrijpen van volgorde en regelmaat. Daar uit kan weer herkenning groeien en dat geeft de mogelijkheid om te anticiperen op wat komen gaat of initiatief te nemen. Muziek is structuur en ritme. Daarom is muziek een goed middel om het geheugen te trainen.”    

“Laat je fantasie gaan, speel met de materialen die je hebt, vals zingen mag en bovenal, heb plezier met elkaar!”

Muziek geeft kinderen plezier en plezier motiveert tot leren. ”Door muziek en spelletjes trek je de aandacht van het kind en kun je interactie uitlokken. Bij ouders merk ik vaak een drempel om gewoon te spelen met het materiaal. Je kunt variatie aanbrengen in het aanbod en het kind wil misschien ook wel eens een ander speeltje zien, ook al kan het dat niet zelf aangeven.”

Juul illustreert dit met een voorbeeld van een baby die in de box ligt en het fijn vindt om tegen een speeltje te slaan, dat geluid maakt. “Die beleving kun je breder maken. Bijvoorbeeld door met een stokje tegen de box te tikken. Als het kind dat leuk vindt, kun je van links naar rechts op alle spijlen tikken, zodat het kind kan ervaren dat geluid van verschillende kanten kan komen. Als het kind dat door heeft, kun je uitproberen of het kind gaat kijken naar de spijl die je aantikt. Laat je fantasie gaan, kijk waar het kind op reageert en maak samen plezier!” 

Als je werkt met kinderen met CMB dan gaat het er niet om of je mooi kunt zingen. Het gaat om het spel, om het plezier dat je samen met het kind kunt hebben, omdat dat de ingang is om interactie met het kind uit te lokken. Iedereen die met deze kinderen werkt zou ik op het hart willen drukken: Laat je fantasie gaan, speel met de materialen die je hebt, vals zingen mag en bovenal, heb plezier met elkaar!

 

“Maak overal muziek van en muziek mee!”

Dat is de boodschap van muziektherapeute Juul van den Hombergh voor alle communicatiepartners van kinderen met communicatief meervoudige beperkingen. Een paar tips om dat in praktijk te brengen.

Zorg voor eenvoudige melodietjes en teksten. Je kunt ook rijmpjes of andere ritme teksten gebruiken. En je kunt ook onzinteksten gebruiken zoals ‘diedeldiedie, diedeldiedee,  we doen een plasje op de wc’.

Zorg dat je steeds hetzelfde liedje gebruikt bij het aanbieden van een activiteit, anders kan het niet in het geheugen beklijven. Gebruik dus niet verschillende teksten, zoals

  • Ga je mee naar de wc?
  • Kom we gaan naar de wc!
  • Hé, kom je mee naar de wc?

Maar één tekst én gebruik altijd hetzelfde ritme voor die tekst. Dus neem het op met je telefoon en deel het met alle communicatiepartners van het kind. Voor elke aangeboden activiteit maakt Juul een liedje dat qua tekst en ritme is afgestemd op het kind en de situatie.

Door de keuze van melodie en ritme kun je de alertheid stimuleren of dempen. Als een kind onrustig is gebruik dan een melodie met ¾ maat en probeer samen te bewegen. Een voorbeeld van een liedje met een ¾ maat is ‘Varen varen over de baren, Varen varen over de zee’.

Als je de alertheid wilt verhogen, gebruik dan een liedje zoals ‘Hallo allemaal’ van juf Ank in ‘De luizenmoeder’

Je kunt ook liedjes zingen om het lichaamsbesef te stimuleren zoals ‘Hier zijn je benen je benen je benen, hier zijn je benen en dit is je voet’ op de melodie van ‘Zo gaat de molen’. Of maak een verwijsliedje voor het tandenpoetsen ‘1234 poetsen maar poetsen maar 1234 poetsen met plezier. Spetter spieter spater lekker met wat water 1234 poetsen met plezier’ op de melodie van ‘1234 hoedje van papier’. Expressie kun je stimuleren door een activiteit zoals het rondlopen of rondrijden  met een rolstoel te combineren met het spelen op een instrumentje. Je speelt dan alsof je bij de fanfare zit.

Gebruik kleine instrumentjes zoals stokjes of percussie eitjes die in de handjes van het kind passen. Zing de klank na. Of laat het kind de trillingen voelen van de trommel. Je kunt ook met stenen tikken.

 

Gerelateerde Berichten

Het verhaal van Thirza

Thirza is een zesjarig meisje met verschillende medische, motorische, cognitieve en gedragsproblemen. “Tegen alle verwachtingen in komt het contact met haar twee jaar oudere zus nu tot bloei. Lees meer
Lees meer