Wat is de beste manier om de cognitieve ontwikkeling van een cliënt in kaart te brengen?

“Ik denk dat het belangrijk is om met een open blik naar het kind te kijken. Waar liggen de mogelijkheden van een kind en dan van daaruit voortborduren.

Volgen en uitbreiden, aansluiten op zijn interesses. Geeft het kind bijvoorbeeld een ja of een nee aan met zijn blikrichting. En wat kan je met die blikrichting dan nog meer.”

Welke vragen stel je en welke observaties voer je uit?

“Dat hangt af van het kind. Belangrijk is om aan te sluiten bij zijn interesses. Kan het kind ordenen, begrijpt het actie-reactie, kan het sorteren? Dat doe je met observaties en door te spreken met betrokkenen, zoals ouders en leerkrachten. Om achter die cognitieve ontwikkeling te komen, dat is de uitdaging. Want als een kind niet kan communiceren, dan weet je het niet. Je moet het kind dus leren communiceren en aanreiken wat hij daarvoor nodig heeft. De eerste stap is dus interesse in de mogelijkheden en de uitdaging, de tweede is zoeken naar de beste manier om de communicatie te ondersteunen. En dat is soms ook gewoon trial en error. En het derde is, als je hem een manier hebt gegeven om zich te uiten, dan vragen wat hij kan.”

Hoe stimuleer jij een cliënt tot het nemen van een volgende ontwikkelstap?

“Je kijkt eerst naar wat een kind kan uiten, bijvoorbeeld een woord of zin, maar het kan ook een gebaar zijn, of een plaatje in de oogbestuurde spraakcomputer. Dan geef je dat terug met een aanvulling erbij, afhankelijk van het kind, zijn interesse en de situatie. Het vraagt veel van je eigen flexibiliteit om uit te gaan van het kind in plaats van de veiligheid van een test. Het betekent dat je soms je eigen ideeën over hoe een bepaalde activiteit moet verlopen, moet loslaten. Stel je wilt samen pannenkoekenbeslag maken met ei, melk en meel, maar het kind doet er andere dingen mee. Dan moet je ineens schakelen: opruimen en poetsen in plaats van roeren. Maar dat is ook een resultaat. Kijk wat er dan gebeurt in de communicatie terwijl je met het kind opruimt. Geef daar taal aan en ga samen verder.”

Heb je een voorbeeld waarbij het verbeteren van de communicatie leidt tot een verbeterde inschatting van de cognitieve ontwikkeling?

“Het verhaal van Ruben is een goed voorbeeld. Ruben werd getest met een taaltest dat is gekoppeld aan zijn cognitief vermogen. Het resultaat van de test was dat er sprake was van een basaal niveau. Het probleem met zo’n taaltest is dat je iets vraagt terwijl hij geen mogelijkheid heeft om antwoord te geven.

Sinds hij de spraakcomputer heeft zegt Ruben gewoon ‘oeps, nog een keer’, of ‘ik wil iets anders’. Laatst zat ik met zijn moeder te praten die in verwachting is. Zegt hij na afloop van dat gesprek ineens: ‘mama zwanger’ en ‘ik grote broer’. Ruben heeft dus een veel hoger niveau dan vooraf ingeschat.”

Heb je tips voor ouders en professionals voor leuke, uitdagende activiteiten?

“Tips zat, maar het hangt af van het kind. Ga uit van alles waar het kind initiatief in neemt en waarmee je hem kunt uitdagen. Komt het vanuit de behandelaar, dan is het een toevalstreffer.

Vergelijk het met het organiseren van een personeelsuitje. Als ik verzin dat we gaan karten dan zullen sommigen dat leuk vinden en anderen niet. Als ik met het kind een voorwerp verstop, een vork bijvoorbeeld, dan vindt hij dat misschien niet interessant. Maar een auto wel. Of neem een letter, de M. De woorden muis of man vindt hij misschien niet interessant, maar het woord monteur wel.

Dus wederom: kijk naar het kind. Het kind bepaalt het onderwerp, jij het doel en de manier waarop de activiteit wordt aangeboden.”