‘Peuters en kleuters die niet- of nauwelijks praten, kunnen met de KLIN© werkwijze leren om op een eigen manier ondersteund te communiceren.’ Professor Hans van Balkom over zijn bijdrage aan het congres Vroegsignalering en Vroeghulp op 5 februari 2020.
Communiceren met een kind dat niet of nauwelijks kan praten? Ga er maar aan staan. Prof. Dr. Hans van Balkom, oprichter van Stichting Milo, trekt zich het lot van deze kinderen aan. “Ieder kind heeft recht op toegankelijke communicatie, taalverwerving en geletterdheid, dus ook kinderen die kampen met een complexe taalontwikkelingsstoornis”, benadrukt hij.
Bij kinderen met communicatief meervoudige beperkingen (CMB) gaan zeer ernstige taalontwikkelingsstoornissen samen met een combinatie van andere stoornissen, zoals gehoorverlies, visusproblemen, verstandelijke en lichamelijke beperkingen. Maar vaak spelen er ook neurologische en psychische stoornissen, al dan niet samengaand met een vorm van autisme.
“Er is sprake van een kluwen van samenhangende stoornissen, persoonlijke kenmerken en omgevingsinvloeden”, vertelt Van Balkom.
“De optelsom van dit alles is meer dan de som van de onderliggende stoornissen en leidt tot ernstige belemmeringen in communicatie, ontwikkeling en leren.”
“Zelfs kinderen die niet- of nauwelijks praten zijn met behulp van deze werkwijze in staat om op een eigen manier ondersteund te communiceren”
Zelfredzaamheid
Van Balkom geeft aan dat de omgeving deel uitmaakt van het communicatieprobleem en tegelijkertijd ook van de oplossing. “Communicatieve belemmeringen heb je immers nooit in je eentje!” Vanuit dat besef moet ondersteuning worden gegeven. De inzet moet zich richten op een passende toegang tot communicatie, taalverwerving en geletterdheid.” Het bevorderen van zelfredzaamheid staat volgens hem voorop. “Dit is namelijk een belangrijke voorwaarde voor zowel de ontwikkeling van een kind als om autonoom te kunnen handelen.” Om dit te bereiken, adviseert Van Balkom uit te gaan van ‘veronderstelde competentie’. “Te vaak zie ik om me heen dat de aandacht zich vooral richt op wat een kind niet kan. Uitgangspunt moet altijd een zo maximaal mogelijk ondersteuning zijn.”
Op 5 februari verzorgt Hans van Balkom over dit onderwerp een lezing tijdens de 2020-editie van het Congres Vroegsignalering en Vroeghulp. Alle informatie over het programma staat op de website van Euregionaal Congresburo: klik hier
Resultaatgerichte interventie
Maar hoe kun je achterhalen welke hulp aanslaat bij een kind en zijn directe omgeving? Van Balkom adviseert te beginnen met het opstellen van een sterktezwakte-analyse. Iets wat kan met behulp van een CCP (Communicatie Competentie Profiel). “Dit verschaft inzicht in welk ontwikkelingsdomein het meeste rendement te bewerkstelligen is en wat daar dan de aanpak bij kan zijn.” Volgende stap is gebruikmaken van het interventieprogramma KLIN©. De afkorting staat voor: Kinderen Leren Initiatieven Nemen in communicatie. Het programma werkt vanuit ‘ankergestuurde instructie’. “Een ‘anker’ is een thema dat aansluit bij de mogelijkheden van het kind, gekoppeld aan interesses, ervaring en beleving. Daarbij wordt rekening gehouden met verschillen in kalender- en ontwikkelingsleeftijd. Zelfs kinderen die niet- of nauwelijks praten zijn met behulp van deze werkwijze in staat om op een eigen manier ondersteund te communiceren. Van daaruit kunnen zij taal en ondersteunende vormen van geletterdheid verwerven.
'Richt je inzet op een passende toegang tot
communicatie, taalverwerving en geletterdheid'
Persoonlijke routekaart
KLIN© is geen vast omschreven methode. “De aanpak kan vervlochten worden binnen eigen zorg- en onderwijsprogramma’s.” De interventie is qua opzet en uitvoering een individueel interventieprogramma, met op een aantal onderdelen een groepsaanpak. “Denk aan spelen met andere kinderen. Of elkaar verhalen vertellen via ondersteunde communicatie. De kinderen kunnen daarbij samen met de behandelaars en ouders elkaars rolmodel voor ondersteund communiceren zijn, ook om van elkaar te leren.”
Wel kiest en bewandelt elk kind zijn eigen ontwikkelpad, daarbij geholpen en ondersteund door de directe omgeving. “Van te voren wordt de meest haalbare, begaanbare route uitgestippeld. Daarin zit ook een advies voor de benodigde ondersteuning in kennis en gereedschap voor onderweg. Dat leidt tot een persoonlijke routekaart en passende hulp om verschillende ontwikkel- en leerdoelen te bereiken.”
Congres ‘Vroegsignalering en Vroeghulp’
Tijdens het congres ‘Vroegsignalering en Vroeghulp’ op 5 februari 2020 gaat Hans van Balkom in een deelsessie uitgebreid in op het leren communiceren met een kind dat niet of nauwelijks kan praten. “Ik licht dan de werking van KLIN© toe en ga daarbij met name in op de aanpak voor peuters en kleuters met meervoudig complexe beperkingen en hun ouders. De rode draad in mijn voordracht is de meerwaarde van KLIN© laten zien aan de hand van praktijkvoorbeelden. Waar mogelijk voeg ik workshopachtige elementen in op interactie, ondersteund voorlezen of het opstellen van een aanwijs- of vertelkaart met pictogrammen en ondersteunende gebaren. Ook toon ik welke communicatiehulpmiddelen ingezet kunnen worden en hoe dat het beste kan.”Programma 2020-editie VROEG-congres >>
Prof. dr. Hans van Balkom is oprichter van Stichting Milo: Wegbereiders in communicatie, een gespecialiseerd landelijk assessment- en behandelcentrum voor Ondersteunde Communicatie bij mensen met communicatief meervoudige beperkingen. Daarnaast is hij bijzonder hoogleraar aan het Behavioural Science Institute (BSI), Radboud Universiteit, en senior-onderzoeker bij Koninklijke Kentalis binnen de programmalijn CMB/Doofblind.