De geletterdheid ontwikkelen van kinderen met CMB

, 12 oktober 2017

Jane Farrall gaf in mei een inspirerende workshop over het stimuleren en ontwikkelen van beginnende geletterdheid bij kinderen met communicatieve beperkingen. Zij gaf deze workshop op uitnodiging van ISAAC-nf.

Jane Farral is een Australische spraak-taal patholoog met een grote passie voor geletterdheid  en Ondersteunde Communicatie (OC). Kinderen komen volgens Jane al voor hun geboorte in aanraking met gesproken taal. Als in de eerste jaren na de geboorte blijkt dat een kind niet kan spreken, dan heeft het kind een OC-systeem nodig om zichzelf te uiten.

Een gebruiker van OC-middelen is afhankelijk van de woordenschat, van de talige inhoud van het systeem dat wordt gebruikt. Een OC-systeem wordt ingericht door de behandelaars of ouders. De boodschappen die zij in het OC-systeem programmeren, moeten passen bij de woordenschat van de gebruiker. Het moet niet teveel en niet te weinig zijn. Hoe groter de talige inhoud van het systeem, des te meer kan de OC-gebruiker zelf het initiatief nemen in communicatie.

Sprekende kinderen beschikken al op jonge leeftijd over duizenden woorden, maar de inhoud van OC-systemen is vaak veel beperkter. Dit komt mede doordat het anders veel te lang zou duren om begrippen te vinden in het systeem. Wanneer je kan lezen en schrijven heb je met 26 tekens onbeperkte mogelijkheden om je boodschap te formuleren. Leren lezen en schrijven is dus ook voor kinderen met communicatieve beperkingen belangrijk en verdient daarom alle aandacht. De aanpak die Jane in haar workshop besprak, is voor ons heel herkenbaar. 

Geletterdheid stimuleren

Bij Milo stimuleren en ontwikkelen we beginnende geletterdheid bij kinderen met communicatief meervoudige beperkingen.In onze behandeltrajecten werken we - onder meer - met de activiteiten die Jane beschreef, namelijk:

  • Samen lezen: Voordoen wat een boek is en hoe je er mee om gaat. Uitdagen en nieuwsgierig maken voor een boek. Herhaaldelijk hetzelfde boek lezen om iedere keer iets nieuws te ontdekken van wat er in staat. Inspelen op de interesse van het kind en daar een vraag over stellen. Als het kind zelf geen antwoord kan geven, ook zelf voordoen hoe je antwoord geeft gebruik makend van OC.
  • Zelf lezen: Zelf lezen en ontdekken van een boek. OC inrichten om te ondersteunen bij dat wat het kind leest in het boek. Denk niet alleen aan visualiseren van kernbegrippen in het verhaal, maar ook aan het gebruiken van materialen, zoals een speelgoedauto als een auto in het verhaal voorkomt.
  • Zelf schrijven: Kies een manier waarop iemand zelf kan schrijven. Denk aan speciale potloden of toetsenborden waarmee letters geselecteerd kunnen worden. Koppel dit eventueel aan een gelezen boek.
  • Samen schrijven: Samen met een groep schrijven en het meer talig benaderen van schrijven. Ontleed en bekijk letters en woorden en onderzoek de relatie tot elkaar.
  • Gemodelleerd schrijven: Geef het goede voorbeeld hoe je geschreven taal gebruikt. Schrijf goedemorgen op je bed, maak openlijk boodschappenbriefjes of laat iemand een briefje of kaart brengen aan een collega. Laat expliciet de functie zien van geschreven taal namelijk het overbrengen van een communicatieve boodschap.

Het is belangrijk om deze activiteiten gelijktijdig te doen en niet in chronologische volgorde. Je kan dit te allen tijde doen door spelletjes te combineren met  ervaringen met letters en dit te ondersteunen met geluiden, muziek en visuele ondersteuning. Het uiteindelijke doel is dat de OC-gebruiker leert dat je met schrijven de gesproken taal visueel kan maken, niet alleen via letters maar ook met pictogrammen of logo’s.

 

Conventioneel lezen en schrijven stimuleren

Nadat deze basis is gelegd, kan gewerkt worden aan het stimuleren van conventioneel lezen en schrijven. In deze fase moeten kinderen leren dat tijdens het lezen en schrijven je (denk)strategieën gebruikt. Daar moet je je bewust van worden en ook over nadenken. Stimuleer kinderen dan ook tot het maken van denkstappen over het boek dat ze gaan lezen of de boodschap die ze willen schrijven. Neem daar expliciet de tijd voor. Het bewust leren en maken van deze denkstappen doe je door de volgende vier activiteiten toe te passen.

Begrijpend lezen: Waar denk je dat het boek over gaat. Lees één pagina en voorspel nogmaals waar het boek over zal gaan. Gebruik verschillende soorten boeken en folders en ontdek dat ze een ander doel hebben.

  • Zelf selecteren wat je wil lezen en wat je er van wil leren. Doe succeservaringen op met lezen en ontdek dat lezen nuttig en leuk is.
  • Schrijven: Samen echte boodschappen schrijven voor een ander, zie dat iedereen schrijft en praat er over wat het betekent om een boodschap te schrijven en over te brengen.
  • Werken met woorden: Wanneer gebruik je welke woorden? Wat betekenen ze en hoe zien ze er uit? Hoe werkt rijmen?

Ook hiervoor geldt dat deze activiteiten niet na elkaar, maar juist gelijktijdig aangeboden dienen te worden. Kinderen leren in deze fase hun innerlijke stem herkennen. De innerlijke stem die je vertelt waarom je wilt lezen, die het verhaal wat je leest stil in je hoofd verwoordt, maar ook de innerlijke stem die een communicatievorm nodig heeft om gehoord te kunnen worden door de omgeving.

Innerlijke stem van kinderen met CMB

Juist daarom verdienen kinderen met CMB onze expliciete aandacht. In tegenstelling tot zich normaal ontwikkelende leeftijdsgenoten zijn deze kinderen veel eerder aangewezen op het intensief gebruiken van hun innerlijke stem. Ze blijven namelijk afhankelijk van het aanbod van hun omgeving om daadwerkelijk hun stem te kunnen uiten. Juist door te oefenen en de tijd te nemen kan een visuele taal en geletterdheid de innerlijke stem van elk kind verwoorden en communicatieproblemen tussen het kind en communicatiepartners verkleinen.

Gerelateerde Berichten