Ondersteunde Communicatie (OC) = Zoveel Zeggend

Uit jezelf …. uit je jezelf! Zo vanzelfsprekend. Maar helaas niet voor iedereen. Om en nabij 500.000 mensen in Nederland ontberen hun stem en communicatie met anderen. Jong en oud. Tijdelijk of permanent. 

Oorzaken

De oorzaken zijn divers, variërend van aangeboren stoornissen, chronische ziektebeelden, herseninfarct tot verworven hersenletsel of hoge dwarslaesies door een (verkeers)ongeval. In de meeste gevallen zijn zij en hun omgeving aangewezen op hulp,  ondersteuning, en mogelijke inpassing van technische hulpmiddelen waarmee ze op aangepaste en  eigen wijze tóch met anderen kunnen communiceren. Mogelijkheden benutten. Ongeacht de aard en de ernst van stoornis, ziekte en beperking ….., communiceren willen we altijd. Die drang om te communiceren zit in onze genen. Het is wonderbaarlijk te zien hoe ons taalvermogen, in brein en gedrag, zich via communicatie op tal van manieren aanpast en tot expressie dwingt. Hoe dan ook ….‘uit jezelf uit je jezelf’. Dat aangeboren vermogen stelt ieder van ons in staat om zelf richting te geven aan de wijze van communiceren. Daarbij blijken alle zintuigen en uitingsvormen elkaar functioneel te kunnen vervangen: de  ‘stille kracht’ van ondersteund communiceren.

Inspiratiebronnen

Op de middelbare school wilde ik al ‘taaldokter’ worden… Dat bestond natuurlijk niet. Maar via een omweg vond ik een passend alternatief in de psycholinguïstiek, dankzij inspirerende publicaties en voordrachten van Pim Levelt[1], destijds (jaren ’80 vorige eeuw) de eerste directeur van het Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek in Nijmegen. Psycholinguïstiek en vooral de toepassing daarvan bij spraak- en taalstoornissen kregen voor mij vorm en inhoud door mijn contact met Ben Tervoort. Ben was een bevlogen hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, vooral op het gebied van de gebarentaal. Kennis van het brein en de pathologie daarvan verkreeg via aanvullende studies kinderpsychiatrie, neuropedagogiek en neuropsychologie.

Brein en gedrag

Bij het zoeken naar een boek voor mijn laatste tentamen stuitte ik op Franklin Silverman’s ‘Communication for the Speechless’[2]. Daarin kwam eigenlijk alles samen … taalkennis, inzicht in hoe dat in brein en gedrag georganiseerd is en mis kan gaan, maar ook hoe technologie oplossingen kan aandragen. Net in de periode waarin computer-, spraak- en taaltechnologie elkaar vonden. Die kant wilde ik op! …  kon ik dan toch nog een soort ‘taaldokter’ worden. Met heel wat geluk en gedrevenheid kwam ik terecht bij het gloednieuwe Instituut voor Revalidatie Vraagstukken (iRv) in Hoensbroek. Daar werkte ik gericht aan een nieuw vakgebied ‘Ondersteunde Communicatie (OC)’, oftewel  ‘Augmentative and Alternative Communication (AAC)’ in Angelsaksishe literatuur[3]. Intensief contact mijn collega’s verdiepte mijn kennis binnen neuropsychologie, ondersteunende technologie en ‘disability studies’.

 

Maatwerk

Gaandeweg ervoer ik hoe mensen via OC vorm en inhoud konden geven aan hun leer- en ontwikkelvermogen, kwaliteit van leven, maatschappelijk functioneren en zelfredzaamheid. Het aanreiken van de best passende en duurzame OC is maatwerk. Dit vraagt om behandelaars die kennis en ervaring op het gebied van communicatie en taal vanuit verschillende vakgebieden weten te vinden en eclectisch kunnen verbinden. Zonder categorale oogkleppen, inter- en transdisciplinair samenwerkend met gedeelde kennis en respect voor ieders vakgebied en ervaring en het toelaten van een actieve inbreng van van ouders, partners en andere betrokkenen  Vanuit die behoefte en vraag is mijn leerstoel ‘Ondersteunde Communicatie (OC)’ aan Radboud Universiteit ingericht[4] door de BOSK en de Stichting Milo en Kentalis.

 


 

[1] Levelt, W. J. M. (1967). Over het waarnemen van zinnen.Inaugural lecture - [Essay]. Groningen: Wolters Noordhoff en Flores d' Arcais, G. B., & Levelt, W. J. M. (Eds.) (1970). Advances in psycholinguistics. Amsterdam: North Holland.

[2]Silverman, F.H. (1980). Communication for the Speechless. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall

[3] Van Balkom, H., & Welle Donker-Gimbrère (1989, 1994). Kiezen voor Communicatie. Een handbook over de communicatie van mensen met een motorische of meervoudige beperking. Nijkerk” Intro (naderhand bij uitgave 1994, 1998 en 2004 via HB-Uitgevers)

[4] Van Balkom,H. (2011). Uit Jezelf. Taal die niet tot spraak komt, vindt in communicatie altijd een uitweg. Oratie. Radboud Universiteit Nijmegen. (Orthopedagogiek: Onderzoek en Praktijk, 2012-51(5), 203-219).