Het vermogen om te communiceren doet een beroep op een groep van tien onderling verbonden kerndomeinen in ons brein, waaronder waarneming. Wat is waarneming en hoe werkt dat bij Melle en Isa?

Het is zaterdag 3 maart 2018, een koude voorjaarsdag, het vriest. Ik wandel door een dennenbos, op weg naar de bevroren vennen. Ik voel de kou op mijn huid en ruik de naalden van de dennen om mij heen. De bomen staan dicht op elkaar en er komt maar op enkele plekken wat zonlicht tot op het pad. Na enkele stappen sta ik in het licht en voel ik de warmte. Ik blijf even staan, kijk naar enkele vogels in de lucht en hoor hun gekwetter. In de verte hoor ik een brommer, voor even, en dan is het stil. 

In onze omgeving zijn continu signalen – prikkels, informatie – aanwezig, eigenlijk te veel om ons bewust van te zijn. We nemen altijd en overal waar, bewust en onbewust. Dit kunnen we ook niet zomaar “uit” zetten. Iedere seconde komt er een gigantische hoeveelheid aan geluiden, gevoelens, beelden, geuren en smaken op ons af. Onze zintuigen zetten deze waarnemingen om in prikkels in onze hersenen.

Dat wat je waarneemt zet je over het algemeen aan tot een handeling of actie

We hebben vijf zintuigen aan de buitenkant van ons lichaam: zicht, tast, reuk, gehoor en smaak. Daarnaast hebben we ook nog twee belangrijke bewegingszintuigen, die minder vaak genoemd worden: het ervaren van de houding van ons lichaam in de ruimte (diepe druk) en het ervaren van bewegingen van je hoofd (evenwicht). Ook het waarnemen (voelen) van dat wat er in je lichaam gaande is (interoceptie) is een belangrijke, bijvoorbeeld het hebben van een hongergevoel. We hebben geleerd om bepaalde signalen te blokkeren en onze aandacht te richten op die prikkels waar we iets mee willen. We kiezen dus zelf, bewust of onbewust, om soms zintuigen ‘uit te schakelen’.

Dat wat je waarneemt zet je over het algemeen aan tot een handeling of actie. Dat is bijvoorbeeld het heel gericht kiezen van een bepaalde kant van het pad zodat je in het zonlicht loopt en de warmte kunt voelen. Of het steviger omdoen van je sjaal, omdat het wat koud is. Die samenwerking tussen de waarneming en de activiteit die daarop volgt noemen we ook wel sensomotorische integratie.

Adviezen op het gebied van waarneming gaan vaak over voorwaarden voor benadering of over het aanbod van activiteiten

Bij veel kinderen waar we bij Stichting Milo mee werken is er als gevolg van een functiebeperking, een hersenbeschadiging of genetische aandoening sprake van problemen met het waarnemen van al deze omgevingssignalen, het verwerken van die signalen en/of de sensomotorische integratie daarvan. Het in kaart brengen van de beperking, belemmeringen en vaardigheden van een kind op het gebied van waarneming geeft mij als behandelcoördinator veel informatie over de wijze waarop een kind activiteiten beleeft en waarom een kind op een bepaalde manier reageert. Gesprekken met vertrouwde personen rondom een kind, vragenlijsten, maar zeker ook observaties op diverse momenten, geven hierover veel informatie. Om de communicatie met en van kinderen te verbeteren is het zeker van belang om meer informatie te krijgen over de sensorische en sensomotorische integratie. Informatie die vervolgens richting geeft voor de adviezen in een behandeltraject.